Ο Βασίλης Νικολετόπουλος Μέλος ΔΣ του Σωματείου “Αξιότης”, στο άρθρο του που δημοσιεύθηκε στη εφημερίδα ‘ΕΞΠΡΕΣ’ την Παρασκευή 5.6.09 αναλύει γιατί “η Συμμετοχή της Ελλάδας στα ευρωπαϊκά δρώμενα απαιτείται να γίνει πιο ενεργητική και παρεμβατική μέσω μηχανισμών διαφάνειας και ουσιαστικής διαβούλευσης που επιβάλλεται να θεσμοθετηθούν”.
Η αποτελεσματικότερη και περισσότερο ενεργός συμμετοχή της χώρας μας στις διεργασίες
διαμόρφωσης θέσεων και λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης [ΕΕ], και η ορθή
ενσωμάτωση και εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου στο εθνικό νομικό πλαίσιο είναι ζητήματα πρώτης προτεραιότητας. Συνδέονται στενά αφενός μεν με τη βελτίωση του τρόπου διασφάλισης και υπεράσπισης των εθνικών συμφερόντων και της λειτουργίας του πολιτικού μας συστήματος και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, αφετέρου δε με την άμεση και ενεργό συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων στα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα και την ανάπτυξη μίας κοινωνίας πραγματικά ενεργών πολιτών.
Η συζήτηση και ανάλυση των ζητημάτων αυτών προκειμένου να διαμορφωθούν κατάλληλες
προτάσεις αντιμετώπισής τους, [θα έπρεπε να] είναι σήμερα περισσότερο επίκαιρη από ποτέ
λόγω των επικειμένων Ευρωεκλογών.
Το πρόβλημα
Ο περιφερειακός ρόλος της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλεται, πρωτίστως, στην – από την πρώτη στιγμή της συμμετοχής της στην τότε ΕΟΚ – πλημμελή παρακολούθηση των
ευρωπαϊκών δρωμένων και την, εν πολλοίς, παθητική συμμετοχή της χώρας σε αυτά. Η Ελλάδα αγνοούσε ή αντιμετώπιζε υπεροπτικά την πολιτική και τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή, ακόμα, σκόπιμα δεν συμμορφωνόταν προς τις υποχρεώσεις που υπείχε ως κράτος-μέλος. Τα αποτελέσματα ήταν και είναι πάντοτε εξαιρετικά δυσάρεστα, ενίοτε προσβλητικά, και σχεδόν πάντα επιζήμια για τη χώρα μας.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα της ανωτέρω στάσης έχουν μελετηθεί από το νεοσύστατο
σωματείο ‘Αξιότης’, στην οικονομική και νομική τους διάσταση, σε τρεις θεματικές ενότητες:
οικονομική πολιτική και μακροοικονομία, ανταγωνισμός και εσωτερική αγορά, περιβάλλον και χωροταξία. Κλασικές περιπτώσεις είναι ο βασικός μέτοχος, η νομοθεσία περί δημοσίων έργων και μελετών, οι περιβαλλοντικές/χωροταξικές παραβάσεις, οι διαφορές στα όρια
συνταξιοδότησης ανδρών/γυναικών στο Δημόσιο, η πολυετής περιπέτεια της Ολυμπιακής, οι
πιέσεις για ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς, η διατήρηση του μονοπωλίου του ΟΠΑΠ, οι
απώλειες κονδυλίων από Ευρωπαϊκά προγράμματα, οι άδειες για αλλοδαπά ΑΕΙ κ.ά.
Η αποστασιοποίηση και η άρνηση έχουν πολλές επιζήμιες συνέπειες. Συχνά προωθούνται στην ΕΕ θέματα που εξυπηρετούν απόψεις και συμφέροντα αντίθετα προς τα Ελληνικά. Χωρίς στενή παρακολούθηση, έγκαιρη ενημέρωση και συστηματική αντίδραση και κινητοποίηση της Ελληνικής πλευράς, παραδιδόμαστε αμαχητί. Πολλές ευκαιρίες χάνονται από κακή ενημέρωση της χώρας μας. Η κακή ενσωμάτωση και εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας στο ελληνικό δίκαιο δημιουργούν δυσκαμψίες, γραφειοκρατία, αβεβαιότητες δικαίου και ανασφάλεια συναλλαγών.
Η θεώρηση της ΕΕ εκ μέρους της χώρας μας ενείχε στην αρχή έντονες αντιφάσεις. Η ΕΕ ήταν απ’ τη μια μεριά ο πολιτικός και οικονομικός σωτήρας μας, αλλά, ταυτόχρονα ενσάρκωνε μια “διεθνή πολιτική και πολιτιστική απειλή”. Σήμερα έχουμε σιωπηρά κατασταλάξει στο ότι η ΕΕ είναι κάτι αναγκαίο -κυρίως αναγκαίο καλό- αλλά, σχεδόν πάντα, συνεχίζουμε να την αντιμετωπίζουμε με υστεροβουλία και κουτοπονηριά.
Η αποφυγή ανάληψης πολιτικών ευθυνών μέχρι να καταστεί τούτο απολύτως επιτακτικό, η
συχνή αντιμετώπιση της ΕΕ κυρίως ως εισπρακτικής πηγής, η εθελοτυφλία και παραγνώριση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, η ελλιπής συνεννόηση και ο κακός συντονισμός μεταξύ υπουργείων σε θέματα χάραξης ευρωπαϊκής πολιτικής, ο κακός υπολογισμός του συσχετισμού δυνάμεων μεταξύ των κρατών μελών στο Συμβούλιο, αλλά και στo πλαίσιo της Επιτροπής, η κακή επικοινωνιακή πολιτική, και, τέλος, το ασθενές lobbying και η υποτονική οργάνωση και προβολή των ελληνικών θέσεων επιβαρύνουν περαιτέρω την κατάσταση.
Έτσι, τα αποτελέσματα πολλών ενεργειών [ή μη-ενεργειών, παραλείψεων] των ελληνικών
κυβερνήσεων προκαλούν έντονη αντίδραση στις Βρυξέλλες και συχνά οδυνηρή αναδίπλωση των Αθηνών.
Είτε η Ελλάδα ξαφνιάζεται από ευρωπαϊκές αποφάσεις, είτε τις γνωρίζει μεν αλλά νομίζει ότι
μπορεί να τις αγνοεί, οι δυσάρεστες επιπτώσεις που έχουν πολλές από αυτές θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν επικρατούσε πνεύμα συνεργασίας με την ΕΕ και αν διαθέταμε
κατάλληλους μηχανισμούς έγκαιρης προειδοποίησης, που θα επέτρεπαν την εν τω γίγνεσθαι επισήμανση και συζήτηση των ευρωπαϊκών ευκαιριών αλλά και την ανάλυση των συνεπειών τους. Κατά συνέπεια, θα οδηγούσαν στην λήψη πρόσφορων μέτρων και την κατάλληλη προσαρμογή ή την αποφυγή ‘προβληματικών’ ελληνικών πρωτοβουλιών. Περαιτέρω, θα αποφευγόταν η κοινωνικά επιζήμια και πολιτικά άνευ λόγου διχαστική συζήτηση για θέματα στα οποία οι δυνατότητες λύσεων είναι περιορισμένες λόγω του κοινοτικού δικαίου.
Κατά το ‘Άξιότης’ η «Ευρώπη» είναι μακριά όχι μόνον από τον μέσο Έλληνα, αλλά, συχνά, και από τον άμεσα ενδιαφερόμενο επαγγελματία και επιστήμονα. Ο ‘Ευρωπαϊκός
αναλφαβητισμός’, που μας χαρακτηρίζει σε πολλά σημεία, έχει πολλαπλές εκφάνσεις. Πέρα από την ελλιπή ενημέρωση του Έλληνα πολίτη ως προς το υπό κυοφορία κοινοτικό δίκαιο, πάσχει ουσιαστικώς και αυτή καθ’ εαυτή η ενσωμάτωση του κοινοτικού δικαίου στο Ελληνικό δίκαιο, αφού κυριαρχεί το μοντέλο της τυπολατρικής μεταφοράς των διατάξεων των κοινοτικών Οδηγιών στο εθνικό δίκαιο, χωρίς αυτές να αφομοιώνονται στο ελληνικό σύστημα δικαίου.
Απαιτείται, λοιπόν, καλύτερη εθνική νομοθεσία [‘better regulation’], που θα προκύπτει ύστερα από σοβαρή επεξεργασία των κοινοτικών οδηγιών, με σκοπό την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που δίνει το κοινοτικό δίκαιο για την ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας ή της προώθησης άλλων άξιων προστασίας συμφερόντων, και θα δημιουργεί ασφάλεια δικαίου.
Για να επιτευχθούν τα παραπάνω, απαιτούνται μεθοδολογικές τομές. Μέσω μηχανισμών
διαφάνειας και ουσιαστικής διαβούλευσης που επιβάλλεται να θεσμοθετηθούν, πρέπει να
παρέχεται η ουσιαστική δυνατότητα στον πολίτη να ενημερώνεται, να κατανοεί τις συνέπειες των μέτρων που συζητούνται ή έχουν ληφθεί, και να προτείνει εφικτές λύσεις.
Χωρίς επαρκή πληροφόρηση των Ελλήνων πολιτών για το τι συζητείται στην Ευρωπαϊκή
Ένωση, αυτοί δεν θα είναι σε θέση να διατυπώσουν την άποψή τους προς τα αρμόδια για τη
λήψη αποφάσεων όργανα, ευρωπαϊκά και εθνικά. Ενεργητική συμμετοχή σημαίνει πως οι
ενδιαφερόμενοι Έλληνες πολίτες, κυρίως μέσω των επαγγελματικών τους οργάνων, έχουν τη δυνατότητα να ενημερώσουν για τις θέσεις τους τους Έλληνες Υπουργούς και Ευρωβουλευτές, που συμμετέχουν στα θεσμικά Όργανα της Ευρωπαϊκής Ενώσεως.
Το πλέγμα αρμοδίων προσώπων και θεσμοθετημένων μηχανισμών αποτελείται από τη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία [ΜΕΑ] στις Βρυξέλλες, στελέχη Υπουργείων και Υπουργοί, ελληνικά επιχειρηματικά lobbies και διασυνδέσεις/επαφές τους με τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με εκπροσώπους άλλων χωρών και με Επιτρόπους, άλλους Υπουργούς, Έλληνες και άλλους Ευρωβουλευτές. Το πλέγμα αυτό δεν έχει μέχρι στιγμής καταφέρει να αποτρέψει τους αιφνιδιασμούς ή και να εντοπίσει εγκαίρως τις ευκαιρίες, είτε γιατί δεν χρησιμοποιείται σωστά είτε γιατί δεν υπάρχει η συντονισμένη κεντρική και έγκαιρη ενημέρωση και επισήμανση που απαιτείται για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του θέματος.
Σε εθνικό επίπεδο, μέσω της διαφάνειας και της διαβούλευσης, πρέπει να παρέχεται στους
Έλληνες πολίτες η δυνατότητα έγκαιρης προετοιμασίας και προσαρμογής στο υπό ενσωμάτωση κοινοτικό δίκαιο.
Τι πρέπει να γίνει
Το ‘Αξιότης’ έχει επεξεργασθεί και διατυπώσει σειρά προτάσεων για μία περισσότερο
ενεργητική ελληνική συμμετοχή στα ευρωπαϊκά δρώμενα, με σκοπό την ενίσχυση της
παρεμβατικής δυνατότητας της Ελλάδας στις αποφάσεις των ευρωπαϊκών οργάνων, τη βελτίωση της ποιότητας και αποτελεσματικότητας του ελληνικού δικαίου και της λειτουργίας της διοίκησης, καθώς και την ουσιαστικοποίηση του πολιτικού και κοινωνικού διαλόγου.
Οι προτάσεις αυτές εντάσσονται στις παρακάτω τέσσερις ενότητες, εκ των οποίων η τελευταία εστιάζει στη δημιουργία και λειτουργία συστημάτων και μεθόδων εξυπηρέτησης των σκοπών και αρχών που περιγράφονται στις τρεις πρώτες:
Πρώτον, αποτελεσματική παρέμβαση στην κυοφορούμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία και τα υπό συζήτηση ευρωπαϊκά προγράμματα
Δεύτερον, καλύτερη εθνική νομοθεσία προς ενσωμάτωση του παράγωγου κοινοτικού δικαίου [‘better regulation’]
Τρίτον, παρακολούθηση και αξιολόγηση της εφαρμογής των κοινοτικής προέλευσης
νομοθετημάτων, και
Τέταρτον, διαφάνεια και διαβούλευση και στα τρία ανωτέρω επίπεδα, προς επίτευξη των
παραπάνω στόχων, μέσω θεσμοθετημένων μηχανισμών με τη μορφή παρατηρητηρίων, που θα είναι παραλλήλως και fora σοβαρής ενημέρωσης, ανταλλαγής απόψεων και προβληματισμού: υπαρχόντων, που πρέπει να ισχυροποιηθούν, παράπλευρων, που πρέπει να ενεργοποιηθούν, και νέων που πρέπει να δημιουργηθούν.